Ulster Irish/Dúlra

From Celtic Languages
Revision as of 14:19, 27 June 2025 by Beroid (talk | contribs)
Jump to navigationJump to search

I (Jake Dalzell) spent two weeks in the Donegal Gaeltacht in June 2025. Here are some words I heard that refer to the natural world, animals, etc. Note here [è] is a vowel between [ɛ] and [e].

Aice

Poll/eag i gcarraig is maith le gliomaigh agus crúbógaí.

Rann na Feirste [ak´ə], pl. [nə ˈhak´iə̆hə]

Ain-bheathaigh

Ainmhithe contúirteacha na farraige (searcannaí srl)

Rann na Feirste [ˈan´ˌv´ɛhi]

Beathach

Béarla horse

Árainn Mhór [b´èəx], ar a bheathach [ɛr ə ˈv´èəx]

Rann na Feirste [b´ɛəh]

Compare Toraigh [b´aː][1].

Cailleach

1. Préataí beaga fágtha i ndiaidh an fhómhair

Rann na Feirste pl. [kaʟ´ahai]

2. (Cailleach dhubh) Phalacrocorax carbo (Béarla Cormorant)

Cáitheadh na dtonn

Béarla sea spray

Rann na Feirste [kæhu]

This has been merged with caitheadh which is pronounced the same way.

Caora

Rann na Feirste gen. pl. [ɴə gᴇːrəx]

This is the traditional genitive plural, with a different vowel [ᴇː] to the nominative [ɯː].

Clár

Béarla flat plain (of the sea)

Toraigh “Tá an fharraige 'na chlár.”

Cloch bheag doirnín

Rann na Feirste [klɔʰ v´ɘg dɔrɴ´in´]

Cnuasach

Béarla foraging (on the shore)

Rann na Feirste gen. [d´ænu cruːsi] Bheadh na mná ag déanamh cnuasaigh.

Creabhar

Tabanidae (Béarla cleg, horsefly)

Árainn Mhór [k´r´awer], pl. [nə ˈk´r´awer´]

Creimeadh isteach

Béarla Erosion, undercutting (of a cliff)

Rann na Feirste [k´r´ɛm´u]

Crúbóg

Cancer pagurus (Béarla Edible Crab)

Compare portán. This distinction was known to speakers from Árainn Mhór and Rann na Feirste.

Dorg

Líne iascaireachta.

Rann na Feirste [darəg]

Dos

Béarla small tuft of grass

Toraigh [dʌs] “Ní fhásfadh dos ar bith ansin” (of a barren place)

Gaoth chothrom

Béarla even wind

Toraigh [gɯː ˈxɔr̥əm]

Giobach

Béarla choppy, rough (of the sea)

Toraigh [g´ʌbɑ]

Glas binne

Béarla trapped below a cliff

Rann na Feirste: Tá caora faoi ghlas binne [fiː ɰʟɑs b´ɪ̈ɴ´ə] A sheep has gone down a cliff and is now trapped below it.

Iomghaoth

Béarla Sudden strong gust of wind

Toraigh pl. [ʌˈmiaha]

Interesting that the stress is on the second syllable – could be an idiosyncracy or perhaps due to the word having a compound origin (im- + gaoth). The speaker commented that this was a “focal a bhí ag na seandaoiní”.

Leathach

Béarla wrack (seaweed)

Árainn Mhór [L´èəx]

Compare Toraigh [ʟ´aː][1], which is rhymed with trágha [trɑː] in the song Beití Sailí Deain:

Nuair a théimse siar chun na trágha

A chur amach bodóg agus leathach

Mea Ghabhair?

Gallinago gallinago (Béarla Snipe)

an Spidéal [ˌm´æː ˈɣawer´]

I know this isn't an Ulster dialect but I heard it when I was in Donegal so I'm putting it here...

Mórtas farraige

Farraige gharbh

Mushroom

Toraigh [ˈmʌɕrumi ˈgɑːrl´ɔg´] mushroomaí gáirleoige

Portán

Béarla Shore Crab

Árainn Mhór [partan]

Compare crúbóg. This distinction was known to speakers from Árainn Mhór and Rann na Feirste.

Reithe

Rann na Feirste [raiçə]

Ruball

Rann na Feirste gen. [rʌb´l´ə ~ rʌbl´ə]

Saotharcán

Vanellus vanellus (Béarla Lapwing)

Rann na Feirste [sᴇːrkan]

Compare Toraigh saotharcóg [sᴇːrkɔg].[1]

Scaineagán

Clocha beaga thart fá 1.5cm – bíonn an t-iolra ann.

Rann na Feirste [skanagan´]

Sceartán

Béarla tick

Árainn Mhór [ɕk´artan]

Sceith

Béarla spawning (of herring)

Rann na Feirste [ɕk´e]

The vowel here was almost approaching [ɪ].

Stacán

Béarla sea stack

Rann na Feirste [stakan]

Tréataí

Línte in áit a mbeadh uisce ina rith ar chloich, ar éadaigh ⁊rl. Dá mbeadh sé ag cur fearthanna bheadh tréataí ar do chuid éadaigh.

Rann na Feirste [t´r´eːti]

References

[1]

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 Hamilton, J. N. (1974). A phonetic study of the Irish of Tory Island, Co. Donegal. Institute of Irish Studies, The Queen’s University of Belfast.